Kế hoạch bài dạy Sinh học 9 - Chủ đề: Lai một cặp tính trạng - Năm học 2023-2024 - Ngô Văn Minh

Nội dung tài liệu: Kế hoạch bài dạy Sinh học 9 - Chủ đề: Lai một cặp tính trạng - Năm học 2023-2024 - Ngô Văn Minh

1. KẾ HOẠCH BÀI DẠY SINH 9 - NĂM HỌC 2023-2024 Tiết theo PPCT Ngày dạy Lớp Tiết Ghi chú 8/9/2023 9B 5 2 Ngày soạn: 9/9/2023 9A 2 1/9/2023 3 14/9/2023 9A 1 14/9/2023 9B 2 CHỦ ĐỀ: LAI MỘT CẶP TÍNH TRẠNG Thời lượng dạy học: 2 tiết I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức, kỹ năng: Sau khi học xong chủ đề, học sinh: a. Kiến thức: - Biết thí nghiệm lai một cặp tính trạng của Menđen và rút ra nhận xét. + Biết khái niệm: kiểu hình, kiểu gen, thể đồng hợp, thê dị hợp, phép lai phân tích. - Hiểu được nội dung quy luật phân li và ứng dụng của nó trong lĩnh vực sản xuất. - Vận dụng kiến thức lấy được ví dụ minh họa cho mỗi khái niệm. + Vận dụng kiến thức để giải thích giải quyết các tình huống trong thực tiễn đời sống. b. Kỹ năng: - Tiếp tục rèn các kĩ năng: + Quan sát, phân tích số liệu, tư duy lôgic; thu thập và xử lý thông tin.. + Học tập và làm việc tích cực chủ động và sáng tạo. 2. Định hướng phát triển phẩm chất và năng lực học sinh a. Các phẩm chất: - Phát huy tính chăm chỉ, tự học, sáng tạo, tự tin, tự chủ, chuyên cần và trung thực, sống có tinh thần và trách nhiệm trong công việc. b. Các năng lực chung: - Năng lực giao tiếp, tự học, giải quyết vấn đề, năng lực hợp tác c. Các năng lực chuyên biệt: - Năng lực hiểu biết sinh học, nghiên cứu. II. MÔ TẢ CÁC MỨC ĐỘ NHẬN THỨC VÀ NĂNG LỰC ĐƯỢC HÌNH THÀNH Quy luật phân li Lai phân tích- ý nghĩa sự MỨC ĐỘ tương quan trội lặn - Biết được cách tiến hành thí nghiệm của - Biết được khái niệm kiểu Menđen, cặp tính trạng tương phản. gen, thể đồng hợp, thể dị Nhận biết - Biết phát biểu được kết quả của quy luật hợp. phân li. - Biết được mối tương - Biết nhân tố DT quy định tính trạng; nội quan trội lặn trong tự dung quy luật phân li. nhiên. NGÔ VĂN MINH - THCS NGUYỄN CHUYÊN MỸ1
2. KẾ HOẠCH BÀI DẠY SINH 9 - NĂM HỌC 2023-2024 - Hiểu cách tính tìm tỉ lệ F2, tính trạng trội, - Hiểu được mục đích của Hiểu tính trạng lặn trong một phép lai. phép lai phân tích. - Hiểu để giải thích được vai trò di truyền - Hiểu được ý nghĩa xác của bố và mẹ cho con cái. định độ thuần chủng. - Giải thích được kết quả thí nghiệm của Menđen. - Vận dụng quy luật phân li để tìm tính trạng trội, lặn. Vận dụng - Vận dụng viết sơ đồ lai khi cho các cây F1 giao phấn với nhau. - Vận dụng kiến thức để viết sơ đồ lai xác định kiểu gen F1. Vận dụng - Vận dụng kiến thức để cao. giải thích hiện tượng thực tế. III. CÂU HỎI VÀ BÀI TẬP Quy luật phân li Lai phân tích- ý nghĩa sự MỨC ĐỘ tương quan trội lặn 1. Nêu cách tiến hành các thí nghiệm của 1. Thế nào là phép lai phân Nhận biết Menđen? tích? 2. Phát biểu quy luật phân li. 2. Nêu tương quan trội lặn trong tự nhiên? 1. Tìm tỉ lệ của F2 trong từng phép lai của 1. Qua 2 sơ đồ trên tính Menđen thông qua bảng. trạng hoa đỏ có những kiểu 2. Kiểu hình, tính trạng trội, tính trạng lặn gen nào? Làm thế nào để và lấy được ví dụ? kiểm tra được KG của cá 3. Trong thí nghiệm của MenĐen nếu thay thể mang TTT Hiểu đổi vị trí của cây làm bố mẹ như hoa đỏ 2. Mục đích của phép lai làm bố, hoa trắng làm mẹ hay ngược lại thì phân tích là gì? kết quả F1 như thế nào? Từ đó em rút ra kết 3.Việc xác định độ thuần luận gì về vai trò di truyền của bố và mẹ chủng của giống có ý cho con cái? nghĩa gì trong sản xuất? 4. Menđen giải thích kết quả TN của mình thông qua những quá trình nào? 1. Cho gà chân cao thuần chủng lai với gà chân lùn thu được F1 toàn gà chân cao. Tìm tính tính trạng trội, tính trạng lặn. 2. Cho đậu thân cao thuần chủng lai với Vận dụng đậu thân thấp, F1 thu được toàn đậu thân cao. Xác định kiểu gen của P và viết sơ đồ lai từ P đến F1 3. Nếu cho các cây hoa đỏ F2 thu được giao phấn với nhau sẽ xảy ra những trường hợp NGÔ VĂN MINH - THCS NGUYỄN CHUYÊN MỸ2
3. KẾ HOẠCH BÀI DẠY SINH 9 - NĂM HỌC 2023-2024 nào? 1. Trong vụ cấy lúa vừa qua mẹ bạn An mua 3kg thóc giống BC15. Trên bao Vận dụng bì của giống người ta ghi cao. là giống thuần chủng. Theo em làm thế nào chúng ta có thể kiểm tra giống lúa đó là giống thuần chủng? IV. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC * CHUẨN BỊ: - Giáo viên:Máy chiếú, phiếu học tập. - Học sinh: Học bài cũ, đọc trước bài theo yêu cầu của giáo viên. *KẾ HOẠCH DẠY HỌC THỜI HOẠT ĐỘNG NỘI DUNG HÌNH THỨC LƯỢNG - Thí nghiệm của 1. Hoạt động khởi động Menđen. 2. Hoạt động hình thành kiến - Menđen giải thích - Dạy học trên lớp 1 tiết thức. thí nghiệm, - Phép lai phân tích 1. Hoạt động hình thành kiến - Dạy học trên lớp thức. 2. Hoạt động vận dụng, luyện - Ý nghĩa của phép lai 1 tiết tập phân tích. - HS làm bài kiểm 3. Hoạt động tìm tòi mở rộng. tra 4. Kiểm tra A . Hoạt động khởi động - GV tổ chức cho HS chơi trò chơi mở mảnh ghép. B. Hình thành kiến thức HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH Hoạt động 1: THÍ NGHIỆM CỦA MENĐEN - GV yêu cầu HS tự nghiên cứu thông tin - HS tự nghiên cứu thông tin SGK, trình SGK, hoạt động cá nhân, nêu cách tiến bày cách tiến hành thí nghiệm. Đại diện HS hành các thí nghiệm của Menđen trình bày trên tranh; lớp nhận xét, bổ sung. - GV đánh giá câu trả lời của HS dưới dạng - HS tiếp thu. sơ đồ. - HS hoạt động nhóm bàn hoàn thành lệnh - GV yêu cầu HS hoạt động nhóm bàn SGKtr8 trong 5 phút, hoàn thành lệnh  1 SGKtr8 - Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác hoàn thành vào VBT nhận xét bổ sung. - Hs quan sát theo dõi ghi nhớ. - GV đánh giá kết quả của các nhóm và chiếu đáp án. - HS hoạt động cá nhân trả lời câu hỏi của - Từ bảng trên, yêu cầu HS: GV. + Nhận xét kiểu hình ở F1? - Đại diện HS trả lời, lớp nhận xét bổ sung. + Nhận xét chung tỉ lệ kiểu hình ở F2 các F2 có tỉ lệ KH là 3 trội: 1 lặn thí nghiệm của Menđen? - HS hoạt động cá nhân hoàn thành bài tập NGÔ VĂN MINH - THCS NGUYỄN CHUYÊN MỸ3
4. KẾ HOẠCH BÀI DẠY SINH 9 - NĂM HỌC 2023-2024 ? Kiểu hình, tính trạng trội, tính trạng lặn 2: Điền từ vào chỗ chấm (.....) và lấy được ví dụ? - Đại diện HS trình bày, HS khác nhận xét - Yêu cầu HS hoạt động cá nhân hoàn bổ sung. thành lệnh  2 SGKtr9 vào VBT: Điền từ - HS tự rút ra kêt luận vào chỗ chấm (.....) - HS hoạt động nhóm bàn trong 3 phút. Đại - GV nhận xét, chốt đáp án và yêu cầu HS diện nhóm trình bày, các nhóm khác nhận rút ra kết luận xét bổ sung. - GV nêu tình huống sau và yêu cầu HS thảo luận nhóm bàn để trả lời tình huống đó:” Trong thí nghiệm của MenĐen nếu thay đổi vị trí của cây làm bố mẹ như hoa - HS vận dụng kết quả quy luật Menden để đỏ làm bố, hoa trắng làm mẹ hay ngược lại trả lời câu hỏi, lớp nhận xét, bổ sung. thì kết quả F1 như thế nào? Từ đó em rút ra kết luận gì về vai trò di truyền của bố và mẹ cho con cái?“ - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân làm bài tập sau:Cho gà chân cao thuần chủng lai với gà chân lùn thu được F1 toàn gà chân cao. Tìm tính tính trạng trội, tính trạng lặn. - GV nhận xét, đánh giá Sản phẩm I. Thí nghiệm của Menđen: b. Các khái niệm: - Kiểu hình ? Ví dụ? - Tính trạng trội? Ví dụ? - Tính trạng lặn? Ví dụ? c. Kết qủa thí nghiệm Khi lai hai cơ thể bố mẹ thuần chủng khác nhau về một cặp tính trang thuần chủng tương phản thi F1 đồng tính về tính trạng của bố hoặc mẹ, còn F2 phân li tính trạng theo tỉ lệ trung bình 3 trội : 1 lặn. Hoạt động 2: MEN ĐEN GIẢI THÍCH KẾT QUẢ THÍ NGHIỆM - GV nêu quan niệm đương thời là di - Cá nhân HS nghe, ghi nhớ truyền hòa hợp. - GV nêu quan niệm độc đáo của Menđen là di truyền gián đoạn được chi phối bởi các nhân tố di truyền( gen) từ đó ông đưa ra 2 học thuyết là thuyết giao tử thuần khiết và thuyết nhân tố di truyền xác định tính trạng. -GV chiếu hình 2.3/9 sgk và trình bày sơ lược giải thích kết quả trong thí nghiệm của - Hs quan sát hình 2.3/9 sgk, hoạt động MenĐen. nhóm bàn hoàn thành bài tập 3 VBT/7 - Yêu cầu HS hoạt động nhóm bàn hoàn - Đại diện nhóm trình bày, các nhóm khác thành bài tập 3 VBT và trả lời 2 câu hỏi nhận xét bổ sung. sau trong 10 phút Câu 1: Menđen giải thích kết quả TN của mình thông qua những quá trình nào? Câu 2: Nếu cho các cây hoa đỏ F2 thu được - HS ghi bài NGÔ VĂN MINH - THCS NGUYỄN CHUYÊN MỸ4
5. KẾ HOẠCH BÀI DẠY SINH 9 - NĂM HỌC 2023-2024 giao phấn với nhau sẽ xảy ra những trường hợp nào? - GV nhận xét, đánh giá. - GV chốt: Sự phân li và tổ hợp của các cặp - Cá nhân phát biểu nhân tố di truyền quy định cặp tính trạng tương phản thông qua quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh. Đó là cơ chế di truyền các tính trạng - GV yêu cầu HS phát biểu quy luật phân li. - GV chốt kiến thức. Sản phẩm - Giải thích: Do sự phân li và tổ hợp của các cặp nhân tố di tryền quy định các cặp tính trạng tương phản thông qua quá trình phát sinh giao tử và thụ tinh. Đó là cơ chế di truyền tính trạng - Nội dung của quy luật phân li: Trong quá trình phát sinh giao tử, mối nhân tố di truyền phân li về một giao tử và giữ nguyên bản chất như của cơ thể thuần chủng của P HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH Hoạt động 3: LAI PHÂN TÍCH - Gv chiếu hình 2.3 để giới thiệu khái niệm - HS quan sát ghi nhớ kiến thức và ghi kiểu gen, thể đồng hợp, thể dị hợp. Sau đó bài. cho hs ghi bài - Yêu cầu HS thảo luận nhóm bàn trong 3 - HS thảo luận nhóm bàntrong 3 phút hoàn phút hoàn thành lệnh 1aSGKtr11 vào thành lệnh 1aSGKtr11 vào VBT/ tr9 VBT/ tr9 2 đại diện HSG lên bảng làm bài yêu cầu HS viết đúng 2 sơ đồ lai. - GV nhận xét, đánh giá. - Đại diện HS trả lời, lớp nhận xét, bổ sung. ? Qua 2 sơ đồ trên tính trạng hoa đỏ có những kiểu gen nào? Làm thế nào để kiểm tra được KG của cá thể mang TTT? - HS nghe GV giới thiệu về phép lai phân - GV chốt kiến thức. tích - GV giới thiệu: Phép lai giữa cơ thể mang tính trạng trội hoa đỏ với tính trạng lặn hoa - Cá nhân hoàn thành lệnh1c SGKtr11 trắng gọi là phép lai phân tích vào VBT/ tr9, báo cáo, nhận xét. - Gv yêu cầu cá nhân hs hoàn thành - Cá nhân HS làm bài, đại diện trả lời, lớp lệnh1c SGKtr11 vào VBT/ tr9 nhận xét bổ sung. ? Thế nào là phép lai phân tích. Mục đích - HS tự rút ra kết luận của phép lai phân tích là gì? - HS làm bài, báo cáo, nhận xét. - GV chốt kiến thức - GV yêu cầu HS làm bài tập thực tế: Trong vụ cấy lúa vừa qua mẹ bạn An mua 3kg thóc giống BC15. Trên bao bì của giống người ta ghi là giống thuần chủng. Theo em làm thế nào chúng ta có thể kiểm tra giống lúa đó là giống thuần chủng? - GV đánh giá, nhận xét. NGÔ VĂN MINH - THCS NGUYỄN CHUYÊN MỸ5
6. KẾ HOẠCH BÀI DẠY SINH 9 - NĂM HỌC 2023-2024 Sản phẩm Lai phân tích: - Khái niệm (sgk) - Mục đích: nhằm kiểm tra KG của cá thể mang TT trội Hoạt động 4: Ý NGHĨA CỦA TƯƠNG QUAN TRỘI LẶN - GV: Nêu một vài ví dụ về tương quan trội - Cá nhân tiếp thu lặn +Tính trạng trội thường tốt + Tính trạng lặn thường xấu - GV hướng dẫn HS đọc thông tin SGK tr - HS tự đọc thông tin SGK ghi nhớ kiến 11; 12 trả lời các câu hỏi sau: thức, hoạt động cá nhân hoàn thành các câu + Nêu tương quan trội lặn trong tự nhiên? hỏi vào phiếu học tập. Đại diện HS báo cáo + Xác định tính trạng trội và tính trạng lặn kết quả, lớp nhận xét bổ sung. nhằm mục đích gì? +Việc xác định độ thuần chủng của giống có ý nghĩa gì trong sản xuất? - GV đánh giá, nhận xét và cho HS tự rút ra kết luận. - G có thể phân tích thêm nếu cần. Kết luận - Trong tự nhiên tương quan trội lặn là phổ biến . - Tính trạng trội thường là tính trạng tốt cần xác định tính trạng trội và tập trung nhiều gen trội quý vào 1 KG tạo ra giống có giá trị kinh tế cao. - Trong chọn giống để tránh sự phân li TT cần phải kiểm tra độ T/c của giống bằng cách sử dụng phép lai phân tích. C. Hoạt động luyện tập, vận dụng. Qua bài cần nắm được những nội dung gì? - HS làm bài kiểm tra đánh giá sau chủ đề. (10 phút) D. Hoạt động tìm tòi mở rộng. - Học bài trả lời các câu hỏi 1; 2 sgk/ 13. - Tìm hiểu thêm một số phép lai ở các đối tượng khác trên mạng intennet - Đọc bài lai hai cặp tính trạng mô tả thí nghiệm lai hai cặp tính trạng của Menđen - IV. PHỤ LỤC ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ..................................................................................................................................... ................................................................................................................ V. KIỂM TRA ĐÁNH GIÁ, RÚT KINH NGHIỆM SAU CHỦ ĐỀ A. Kiểm tra đánh giá. (10 phút) 1. Đề kiểm tra. TRẮC NGHIỆM Chọn đáp án trả lời đúng nhất trong các câu sau. Câu 1. Theo Menđen, yếu tố nằm trong tế bào quy định tính trạng của cơ thể là NGÔ VĂN MINH - THCS NGUYỄN CHUYÊN MỸ6
7. KẾ HOẠCH BÀI DẠY SINH 9 - NĂM HỌC 2023-2024 A. cấu trúc gen. B. nhân tố di truyền. C. nhiễm sắc thể. D. chất tế bào. Câu 2. Kết quả của quy luật phân li của Menđen là A. F2 đồng tính trội.B. F2đồng tính lặn. C. F2 có tỉ lệ 3 trội : 1 lặn D. F2 có tỉ lệ 1 trội : 1 lặn. Câu 3. Kiểu gen là A. tập hợp các gen trong giao tử đực và giao tử cái. B. tổ hợp các gen nằm trên NST thường. C. tập hợp các gen nằm trong nhân tế bào. D. tổ hợp toàn bộ các gen trong tế bào cơ thể sinh vật. Câu 4. Tính trạng tương phản là A. các tính trạng cùng một loại nhưng biểu hiện trái ngược nhau. B. những tính trạng số lượng và tính trạng chất lượng. C. các tính trạng khác biệt nhau. D. tính trạng do một cặp gen quy định. Câu 5: Kiểu hình là A. tổ hợp những đặc tính của sinh vật. B. tổ hợp một số tính trạng được xét. C. tổ hợp toàn bộ các tính trạng của cơ thể. D. tổ hợp toàn bộ gen của cơ thể. Câu 6.Phép lai dưới đây được xem là phép lai phân tích: A. Aa x aa B. AA x AA C. aa x aa D. Aa x Aa TỰ LUẬN Câu 7. Cho đậu thân cao thuần chủng lai với đậu thân thấp, F1 thu được toàn đậu thân cao. Xác định kiểu gen của P và viết sơ đồ lai từ P đến F1 Câu 8: Nêu nội dung của quy luật phân li? Ứng dụng thực tế? 2. Đáp án. TRẮC NGHIỆM : 1B, 2C, 3D, 4A, 5C, 6A TỰ LUẬN Vì F1 thu được toàn đậu thân cao nên tính trạng thân cao trội hoàn toàn so với thân thấp. Quy ước: A: cao , a: Thấp Kiểu gen của Pt/c : - Thân cao : AA Thân thấp: aa Sơ đồ lai: Pt/c : Thân cao (AA ) x Thân thấp (aa) G: A a F1: Aa (cao) 3. Thống kê kết quả. Kết quả 0- 4 điểm 5 điểm % 6-7 đ 8 đ 9đ 10đ % 9A 9C B. Nhận xét, rút kinh nghiệm sau chủ đề DUYỆT KẾ HOẠCH DẠY HỌC TUẦN 1 Người duyệt Ngày duyệt Nhận xét Phản hồi của Chưa duyệt Duyêt GV NGÔ VĂN MINH - THCS NGUYỄN CHUYÊN MỸ7
8. KẾ HOẠCH BÀI DẠY SINH 9 - NĂM HỌC 2023-2024 BGH ký và xác nhận NGÔ VĂN MINH - THCS NGUYỄN CHUYÊN MỸ8