Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 9 (Cánh diều) - Tuần 3 - Tiết 10: Một số hiểu biết về chữ nôm và chữ quốc ngữ - Năm học 2024-2025 - Lưu Nha Chang

Nội dung tài liệu: Kế hoạch bài dạy Ngữ văn 9 (Cánh diều) - Tuần 3 - Tiết 10: Một số hiểu biết về chữ nôm và chữ quốc ngữ - Năm học 2024-2025 - Lưu Nha Chang

1. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 Ngày 25/9/2024 Ngày soạn: Dạy Tiết 5 30/8 /2024 Lớp 9D TUẦN 3-TIẾT 10: THỰC HÀNH TIẾNG VIỆT MỘT SỐ HIỂU BIẾT VỀ CHỮ NÔM VÀ CHỮ QUỐC NGỮ (Thời gian thực hiện: 1 tiết) I. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Nhận biết được chữ Nôm và chữ Quốc ngữ. - Xác định và phân tích được giá trị của chữ Nôm và chữ Quốc ngữ trong văn học và trong giao tiếp. 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác... b. Năng lực riêng biệt: - Năng lực nhận diện chữ Nôm và chữ Quốc ngữ. 3. Phẩm chất: - Chăm chỉ, có ý thức tự học và hoàn thành bài tập đầy đủ, vận dụng kiến thức tạo lập văn bản. - Yêu quý tiếng Việt, có ý thức giữ gìn sự trong sáng của tiếng Việt. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Chuẩn bị của GV - Giáo án; - Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi; - Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp; - Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà; 2. Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ văn 9, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Hoạt động 1: Mở đầu a. Mục tiêu: Tạo hứng thú, thu hút học sinh sẵn sàng thực hiện nhiệm vụ học tập đã tìm hiểu ở nhà trong phần kiến thức ngữ văn; kết nối với phần tiếp theo của bài học. b. Nội dung: GV sử dụng PP và kĩ thuật “Trình bày 30 giây”, đặt câu hỏi để bước đầu định hướng vào nội dung kiến thức tiếng Việt. c. Sản phẩm: Kết quả chia sẻ của HS. d. Tổ chức thực hiện Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ học tập GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 1
2. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 - GV hướng dẫn HS chia sẻ hiểu biết của mình về chữ Nôm và chữ Quốc ngữ trong vòng 30 giây. Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ học tập - HS dựa vào phần kiến thức Ngữ văn và phần chuẩn bị của cá nhân trình bày; HS khác lắng nghe, phản biện, bổ sung (nếu có). - GV quan sát và xử lí tình huống. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm trình bày kết quả. - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, chiếu cho HS xem video để khắc sâu kiến thức và kết nối vào bài học (đường link: cắt đến 3:04). (Ví dụ: Các em vừa được nghe chia sẻ hiểu biết của các bạn về chữ Nôm và chữ Quốc ngữ, đồng thời cũng được xem video ngắn về quá trình hình thành và phát triển của hai loại chữ này. Để vận dụng những kiến thức này, chúng ta cùng nhau thực hành qua những bài tập cụ thể của tiết học ngày hôm nay). 2. Hoạt động 2: Thực hành a. Mục tiêu: - Xác định tác phẩm văn học viết bằng chữ Nôm, chữ Quốc ngữ, chữ Hán. - Hiểu được tác phẩm viết bằng chữ Hán là sáng tác bằng ngoại ngữ, được dịch sang tiếng Việt; tác phẩm viết bằng chữ Nôm là sáng tác bằng tiếng Việt, được phiên âm ra chữ Quốc ngữ. - Tìm thêm được một số ví dụ về hạn chế của chữ Quốc ngữ để lưu ý viết đúng chính tả. b. Nội dung: GV sử dụng PPDH dạy học đàm thoại gợi mở, hợp tác, kĩ thuật dạy học chia nhóm, khăn trải bàn, động não hướng dẫn HS hoàn thành các bài tập. c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến bài học và chuẩn kiến thức GV. d. Tổ chức thực hiện Hoạt động của GV và Học sinh Dự kiến sản phẩm HĐ1: GV hướng dẫn HS thực hiện bài tập 1 1. Bài tập 1 Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ - Tác phẩm viết bằng chữ - GV hướng dẫn HS xác định yêu cầu bài tập 1. Sau Hán: Sông núi nước Nam đó lần lượt chiếu hình ảnh minh họa các tác phẩm (khuyết danh), Hịch tướng sĩ văn học, HS sẽ dùng thẻ chọn tác phẩm viết bằng (Trần Quốc Tuấn), Nhật kí chữ Hán, chữ Nôm và tác phẩm viết bằng chữ Quốc trong tù (Hồ Chí Minh). ngữ (dùng thẻ màu đỏ là tác phẩm viết bằng chữ - Tác phẩm viết bằng chữ Hán; thẻ màu xanh là tác phẩm viết bằng chữ Nôm; Nôm: Quốc âm thi tập thẻ màu vàng là tác phẩm viết bằng chữ Quốc ngữ). (Nguyễn Trãi), Truyện Kiều (Nguyễn Du), Truyện Lục Vân Tiên (Nguyễn Đình Chiểu). GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 2
3. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 - Tác phẩm viết bằng chữ Quốc ngữ: Tuyên ngôn Độc lập (hồ Chí Minh), Tắt đèn (Ngô Tất Tố), Lão Hạc (Nam Cao), Dế Mèn phiêu lưu kí (Tô Hoài) GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 3
4. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ - HS chuẩn bị thẻ (đỏ, xanh, vàng) để tham gia hoạt động học tập. - GV lần lượt chiếu hình ảnh minh họa các tác phẩm văn học lên màn hình; Sau 5 giây HS chọn và giơ thẻ màu theo hiệu lệnh của GV. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm trình bày kết quả. - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV đưa ra đáp án, nhận xét về tinh thần học tập khắc sâu kĩ năng nhận biết các tác phẩm theo loại chữ viết được sử dụng. * HĐ2: GV hướng dẫn HS thực hiện bài 2. Bài tập 2 tập 2 - Ghép đôi: a - 2; b - 1. Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ - GV hướng dẫn HS xác định yêu cầu bài - Chỉ ra sự phù hợp của cách diễn đạt đó tập 2; phát PHT số 1, yêu cầu HS làm việc đối với mỗi loại tác phẩm: nhóm đôi để hoàn thành các yêu cầu trên PHT. + Đối với tác phẩm viết bằng chữ Hán: PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Ngôn ngữ là tiếng Hán, tức là một ngoại 1. Ghép tác phẩm cột A với nội dung phù hợp cột B ngữ. Để người Việt đọc được, hiểu được, A. Tác phẩm B. Được dịch cần dịch tác phẩm sang tiếng Việt. hay phiên âm GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 4
5. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 a) Tác phẩm 1) được phiên + Đối với tác phẩm viết bằng chữ Nôm: viết bằng chữ âm ra chữ Quốc Ngôn ngữ được sử dụng là tiếng Việt. Hán ngữ 2) được dịch Tuy nhiên, là loại chữ cổ, hầu hết người sang sang tiếng Việt Nam hiện nay không đọc được, cho Việt b) Tác phẩm 3) được dịch ra nên tác phẩm viết bằng chữ Nôm cần viết bằng chữ chữ Quốc ngữ được phiên âm ra chữ Quốc ngữ để mọi Nôm 2. Chỉ ra sự phù hợp của cách diễn đạt người đều đọc được, hiểu được. đó đối với mỗi loại tác phẩm: Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ - HS làm việc nhóm, hoàn thiện PHT theo yêu cầu của GV. - GV chiếu PHT, gọi đại diện một nhóm HS trình bày kết quả; các nhóm khác quan sát, nhận xét, bổ sung. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm trình bày kết quả. - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, chốt đáp án, khắc sâu kĩ năng củng cố hiểu biết về chữ viết (chữ Hán, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ), phân biệt loại tác phẩm viết bằng chữ Hán (tức là bằng một ngoại ngữ) với loại tác phẩm viết bằng chữ Nôm (tức là bằng tiếng Việt). Đối với tác phẩm viết bằng chữ Hán, chúng ta nên sử dụng bản phiên âm và bản dịch nghĩa để đối chiếu, tìm hiểu những nét đặc sắc về nội dung và hình thức nghệ thuật của tác phẩm. GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 5
6. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 * HĐ3: GV hướng dẫn HS thực hiện bài 3. Bài tập 3 tập 3 Trường Ví dụ Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ hợp - GV hướng dẫn HS xác định yêu cầu bài a) Trường - ghi âm /k/ bằng các tập 3; hoàn thành nhiệm vụ theo kĩ thuật hợp dùng chữ cái c, k, q; khăn trải bàn. nhiều chữ - ghi âm /z/ bằng các Người số 1 cái khác chữ d (dồi dào), gi (gia nhau để ghi đình); . một âm - ghi âm /i/ bằng các chữ i (đi, im), y (tuỳ ý). . b) Trường - dùng chữ a vừa để ghi hợp dùng âm /a/, vừa để ghi âm . một chữ cái /ă/; Tổng hợp khác khác - dùng chữ u vừa để ghi a) Trường hợp nhau để ghi âm đệm /-w-/ (quà, dùng nhiều chữ nhiều âm quẽ), vừa để ghi âm cái khác nhau để chính /u/ (lu bù); - dùng ghi một chữ o vừa để ghi âm âm:.......... chính /o/ (con bò), vừa ........................... để ghi âm đệm /-w-/ .. (hoa hoè); b) Trường hợp - dùng chữ i vừa để ghi dùng một chữ cái âm chính /i/ (li bì), vừa khác khác nhau để ghi âm cuối /j/ (núi); để ghi nhiều - dùng chữ y vừa để ghi âm:....... âm chính /i/ (quý), vừa ........................... để ghi âm cuối /j/ /(tay). .. c) Trường ch, gh, kh, ng, ngh, nh, c) Trường hợp hợp ghép ph, th, tr. ghép nhiều chữ nhiều chữ cái để ghi một cái để ghi âm:..................... một âm . ........................... Người số 2 số Người . . . 4 số Người . . Người số 3 . . . GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 6
7. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm vụ - HS chia nhóm 4, mỗi cá nhân ghi câu trả lời vào ô của mình; sau đó thảo luận, thống nhất vào ô trung tâm. - GV yêu cầu các nhóm trao đổi và chấm chéo sản phẩm; gọi một nhóm trình bày trước lớp; các nhóm khác quan sát, nhận xét, bổ sung. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm trình bày kết quả. - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV nhận xét, chốt đáp án, khắc sâu kĩ năng nhận biết một số trường hợp cần chú ý để viết đúng chính tả. (các trường hợp thể hiện hạn chế của chữ Quốc ngữ) 3. Hoạt động 3: Vận dụng a. Mục tiêu: Vận dụng kiến thức về chữ Quốc ngữ để kết nối với hoạt động viết đoạn văn. b. Nội dung: GV sử dụng PP nêu vấn đề yêu cầu HS thực hành viếtđoạn văn ngắn (khoảng 6 đến 8 dòng) trình bày suy nghĩ về những thuận lợi trong việc việc học chữ Quốc ngữ và sử dụng chữ Quốc ngữ để viết các tên riêng nước ngoài, các thuật ngữ khoa học có nguồn gốc nước ngoài. c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV. d. Tổ chức thực hiện Hoạt động của GV và Học sinh Dự kiến sản phẩm * GV hướng dẫn HS thực hiện bài tập 4 Bước 1: GV chuyển giao nhiệm vụ - GV hướng dẫn HS xác định yêu cầu Ví dụ minh họa: bài tập theo bảng tiêu chí sau: “Chữ Quốc ngữ mặc dù còn một số hạn chế Yêu cầu nhưng về cơ bản, là một loại chữ có nhiều 1. Đảm bảo hình thức đoạn văn, có dung lượng từ 6 đến 8 dòng. ưu điểm mà ưu điểm nổi bật là đơn giản, dễ 2. Nội dung: trình bày suy nghĩ về học. Nhờ đơn giản, dễ học mà chỉ sau không những thuận lợi trong việc việc học chữ Quốc ngữ và sử dụng chữ Quốc đầy một năm học theo chương trình lớp 1, ngữ để viết các tên riêng nước ngoài, GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 7
8. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 các thuật ngữ khoa học có nguồn gốc trẻ em Việt Nam đều biết đọc, biết viết chữ nước ngoài Quốc ngữ. Chữ Quốc ngữ theo hệ chữ La- 3. Đảm bảo các yêu cầu về chính tả, ngữ pháp, diễn đạt. tinh nên rất thuận lợi trong việc sử dụng để Bước 2: HS tiếp nhận, thực hiện nhiệm viết các tên riêng nước ngoài (ví dụ: Phi-líp- vụ - HS làm việc cá nhân, tạo lập đoạn văn pin, Xin-ga-po, Ru-ma-ni, Xri Lan-ca,...), đảm bảo các tiêu chí trên. các thuật ngữ khoa học có nguồn gốc nước - GV gọi 2 – 3 HS trình bày; HS khác lắng nghe, nhận xét, đánh giá theo các ngoài (ví dụ: acid, hydro, oxy,...). Đó là một tiêu chí. thuận lợi rất lớn trong thời đại toàn cầu hoá - GV nhận xét, nhấn mạnh cách viết đoạn văn: và hội nhập quốc tế.”. + Xác định nội dung chính của đoạn: (Sách giáo viên Cánh Diều) thuận lợi trong việc học và sử dụng chữ Quốc ngữ. + Phát triển đoạn bằng một số câu văn, có sử dụng lí lẽ và bằng chứng thuyết phục. + Đảm bảo không sai về chính tả, ngữ pháp, diễn đạt trong sáng. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận - GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm trình bày kết quả. - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập * GV hướng dẫn HS chuẩn bị bài sau: Phần Viết “Bài văn phân tích một tác phẩm thơ - Xem lại khái niệm, yêu cầu của kiểu bài phân tích một tác phẩm thơ đã học ở bài 7, lớp 8. - Hoàn thành cột (2) trên PHT số 1 để chuẩn bị cho phần viết Phân tích một tác phẩm thơ. PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 Chuẩn bị cho bài viết phân tích tác phẩm “Khóc Dương Khuê” Phần chuẩn bị của cá Phần bổ sung sau trao Yêu cầu nhân đổi nhóm (1) (2) (3) GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 8
9. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 1. Tìm hiểu thông tin về tác giả Nguyễn Khuyến, về tình bạn của ông với Dương Khuê và hoàn cảnh ra đời bài thơ. 2. Xem lại phần đọc hiểu, ghi chú chủ đề, những nét đặc sắc về hình thức và nội dung của bài thơ. 3. Ghi lại những đánh giá, cảm nhận của bản thân về bài thơ và tác giả. 4. Đọc một số bài nghiên cứu, phân tích tác phẩm, ghi chép những phát hiện độc đáo, thú vị, những lời bình hay về bài thơ và tác giả. 5. Tìm đọc những tác phẩm viết về tình bạn khác hoặc những câu chuyện về tình bạn đẹp trong lịch sử. GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 9
10. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 Ngày 26/9/2024 02/10/2024 Ngày soạn: Dạy Tiết 4,5 4 30/8/2024 Lớp 9D 9D TUẦN 3,4-Tiết 11,12,13: VIẾT PHÂN TÍCH MỘT TÁC PHẨM THƠ (Thời gian thực hiện: 3 tiết) I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức -Nhận diện được kiểu bài nghị luận phân tích một tác phẩm thơ. - HS xác định được bài văn phân tích một tác phẩm thơ đảm bảo các bước: Chuẩn bị trước khi viết (xác định đề tài, mục đích, thu thập tư liệu); tìm ý và lập dàn ý; viết bài; chỉnh sửa bài viết, rút kinh nghiệm; 2. Năng lực a. Năng lực chung - Năng lực giải quyết vấn đề, năng lực tự quản bản thân, năng lực giao tiếp, năng lực hợp tác... b. Năng lực riêng biệt: - Năng lực thu thập thông tin liên quan đến đề bài; - HS bước đầu biết viết bài văn phân tích đặc sắc một tác phẩm thơ về nội dung, nghệ thuật, chủ đề.... 3. Phẩm chất: - Ý thức tự giác, tích cực trong học tập. - Cảm nhận được cái đặc sắc nghệ thuật, nội dung, chủ đề...yêu cái đẹp...qua tác phẩm thơ. II. THIẾT BỊ DẠY HỌC VÀ HỌC LIỆU 1. Chuẩn bị của GV - KHBH; Phiếu bài tập, trả lời câu hỏi; - Bảng phân công nhiệm vụ cho học sinh hoạt động trên lớp; - Bảng giao nhiệm vụ học tập cho học sinh ở nhà. 2. Chuẩn bị của HS: SGK, SBT Ngữ văn 9, soạn bài theo hệ thống câu hỏi hướng dẫn học bài, vở ghi. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Hoạt động 1: Mở đầu a. Mục tiêu: Tạo hứng thú học tập, khơi gợi cảm xúc, định hướng kĩ năng ban đầu về cách thức phân tích thơ từ đặc điểm hình thức đến nội dung. b. Nội dung: GV sử dụng PPDH, kĩ thuật trực quan, nêu và giải quyết vấn đề để HS tiếp cận với một kĩ năng viết bài văn phân tích tác phẩm thơ. c. Sản phẩm: Chia sẻ của HS. d. Tổ chức thực hiện: - GV nêu yêu cầu: Đọc những câu thơ sau, lựa chọn một từ ngữ hoặc một hình ảnh, một biện pháp tu từ em thích nhất và lí giải vì sao em thích? (1) Nam quốc sơn hà Nam đế cư, Tiệt nhiên định phận tại thiên thư. Như hà nghịch lỗ lai xâm phạm, GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 10
11. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 Nhữ đẳng hành khan thủ bại hư. (2) Bác Dương thôi đã thôi rồi Nước mây man mác ngậm ngùi lòng ta. (3) Sương như búa, bổ mòn gốc liễu, Tuyết dường cưa, xẻ héo cành ngô. Giọt sương phủ, bụi chim gù, Sân tường kêu vẳng, chuông chùa nện khơi. - HS đọc các câu thơ được chiếu trên màn hình và thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV. - GV gọi 3 - 4 HS chia sẻ câu trả lời của mình. - GV nhận xét, tổng hợp, khen ngợi những chia sẻ của HS, đồng thời kết nối vào bài học. (VD: Mỗi dòng thơ, mỗi câu thơ trong những bài thơ mà chúng ta được học, được đọc đều để lại trong các em những ấn tượng đặc biệt qua những dấu hiệu nghệ thuật như: từ ngữ, hình ảnh, chi tiết hay có khi là các biện pháp tu từ để từ đó chúng ta cảm nhận được nội dung chủ đề, giá trị tư tưởng của bài thơ. Việc trình bày lại những ấn tượng, suy nghĩ, đánh giá, nhận xét của mình về vẻ đẹp nội dung và hình thức bài thơ ấy cần đạt được những yêu cầu gì và thực hiện theo quy trình như thế nào, chúng ta sẽ cùng nhau tìm hiểu và thực hành trong bài học hôm nay.) 2. Hoạt động 2: Hình thành kiến thức a. Mục tiêu: - Củng cố lại yêu cầu, quy trình viết bài văn nghị luận về một tác phẩm thơ đã học ở lớp 8: nêu được chủ đề; dẫn ra và phân tích được tác dụng của một vài nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của bài thơ; - Hoàn thiện kĩ năng phân tích bài thơ đáp ứng yêu cầu của chương trình ở lớp 9: phân tích nội dung chủ đề, những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật của tác phẩm và hiệu quả thẩm mĩ của nó; - Hình thành kĩ năng thực hành theo quy trình 4 bước khi viết bài văn nghị luận phân tích một tác phẩm thơ; b. Nội dung: GV sử dụng kĩ thuật đặt câu hỏi và think – paire – share hướng dẫn HS tìm hiểu yêu cầu viết bài văn phân tích một tác phẩm thơ. c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và kiến thức HS tiếp thu được liên quan đến bài học và chuẩn kiến thức GV. d. Tổ chức thực hiện HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS DỰ KIẾN SẢN PHẨM I. Định hướng 1. Khái niệm kiểu bài: *HĐ 1. Tìm hiểu khái niệm và lưu ý về kiểu - Phân tích tác phẩm thơ là chỉ ra và làm rõ bài phân tích tác phẩm thơ những điểm nổi bật (thành công, có thể hạn chế) trong nội dung và nghệ thuật của tác Bước 1: Chuyển giao NV phẩm. GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 11
12. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 - GV yêu cầu HS làm việc nhóm cặp theo kĩ - Có thể đi sâu tìm hiểu từng vấn đề, nêu những thuật think – paire - share trả lời các câu hỏi nhận xét, khám phá riêng của bản thân về tác sau: phẩm. + Thế nào là bài văn nghị luận phân tích một 2. Yêu cầu: tác phẩm thơ? - Đọc kĩ bài thơ, chú ý các đặc điểm của thể + Để viết bài văn phân tích một tác phẩm thơ, loại, tác giả, hoàn cảnh sáng tác (nếu giúp ích chúng ta cần chú ý điều gì? Vì sao chúng ta cho việc đọc hiểu bài thơ). phải thực hiện những yêu cầu đó? - Phân tích nội dung và các yếu tố hình thức Buớc 2: Thực hiện nhiệm vụ nghệ thuật nổi bật của bài thơ, chỉ ra mối quan hệ giữa hình thức và nội dung; từ đó, làm rõ - HS thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của giá trị của các yếu tố hình thức trong việc thể GV. hiện nội dung chủ đề của tác phẩm. - GV gọi 1 HS trả lời câu hỏi 1 và 4 HS chia - Thực hiện các bước viết bài nghị luận theo sẻ từng yêu cầu và lí giải vì sao cần thực hiện quy trình 4 bước: chuẩn bị, tìm ý và lập dàn ý, những yêu cầu đó ở câu hỏi 2; HS khác nhận viết, kiểm tra và chỉnh sửa. xét, bổ sung. - Suy nghĩ, nhận xét về ý nghĩa, giá trị và sự Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo tác động của bài thơ đối với người đọc cũng luận như cá nhân học sinh. - GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm trình bày kết quả. - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu hỏi (nếu có). Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học tập - GV lắng nghe, tổng hợp và đưa ra định hướng cụ thể; đồng thời khắc sâu tầm quan trọng của những yêu cầu khi viết bài văn phân tích một tác phẩm thơ. Ví dụ: + Đối với một số tác phẩm văn học, để hiểu đúng giá trị tư tưởng, thẩm mĩ cần tìm hiểu GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 12
13. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 các thông tin về con người tác giả và bối cảnh ra đời của nó. + Trong phân tích thơ, cần phân tích những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật để làm nổi bật chủ đề, tư tưởng của văn bản; không nhất thiết phải phân tích tất cả các tín hiệu nghệ thuật trong bài thơ. + Quá trình tiếp nhận của người đọc với tác phẩm thơ là khác nhau, mỗi người có một khuynh hướng tính cách, quan điểm, tư tưởng và vốn sống, trải nghiệm khác nhau nên cách hiểu và cảm nhận, đánh giá về tác phẩm cũng khác nhau việc phân tích một tác phẩm thơ của mỗi cá nhân cũng khác nhau. 3. Hoạt động 3: Luyện tập a. Mục tiêu: - Thực hành viết bài văn nghị luận phân tích một bài thơ đảm bảo quy trình (4 bước) và các yêu cầu về hình thức, nội dung. - Rèn luyện kĩ năng so sánh trong phân tích thơ. b. Nội dung: GV sử dụng PPDH nêu vấn đề, dạy học theo nhóm để hướng dẫn HS thực hành viết bài văn phân tích một tác phẩm thơ. c. Sản phẩm: Câu trả lời của HS và chuẩn kiến thức của GV. d. Tổ chức thực hiện HOẠT ĐỘNG CỦA GV - HS DỰ KIẾN SẢN PHẨM II. Thực hành 1. Bài tập: Phân tích bài thơ “Khóc Dương Khuê” của Nguyễn Khuyến. * HĐ1: Chuẩn bị a. Bước 1: Chuẩn bị (HS thực hiện Bước1: Chuyển giao NV ở nhà) - GV kiểm tra việc chuẩn bị bài ở nhà của HS, yêu cầu Ví dụ: HS trao đổi theo nhóm bàn, chia sẻ nội dung chuẩn bị của mình; ghi chép, bổ sung những thông tin, nội dung - Thông tin về tác giả, tình bạn với tốt của bạn vào cột (3). Dương Khuê và hoàn cảnh ra đời bài thơ: PHIẾU HỌC TẬP SỐ 1 GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 13
14. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 Chuẩn bị cho bài phân tích tác phẩm “Khóc + Tác giả Nguyễn Khuyến xuất Dương Khuê” – Nguyễn Khuyến thân trong một gia đình nhà Nho nghèo, ông đỗ đầu 3 kì thi Hương, Yêu cầu Phần Phần bổ sung sau thi Hội, thi Đình nên được gọi là chuẩn bị trao đổi nhóm “Tam Nguyên Yên Đổ”. Ông làm của cá quan dưới thời nhà Nguyễn, là nhân người tài năng, có tấm lòng yêu nước thương dân sâu sắc nhưng do 1. Tìm hiểu bất mãn với triều chính nhiễu thông tin nhương đương thời nên đã cáo về tác giả quan về quê ở ẩn và dạy học. Nguyễn Khuyến, về + Tình bạn của Nguyễn Khuyến và tình bạn Dương Khuê gặp nhau trong khoa của ông với thi Hương, cùng thi đỗ và trở thành Dương bạn bè gắn bó với nhau từ đây. Họ Khuê và cùng nhau học hành, rồi cùng đỗ hoàn cảnh tiến sĩ, cùng làm quan cho triều ra đời bài đình nhà Nguyễn. thơ. + Hoàn cảnh ra đời bài thơ: Nguyễn 2. Xem lại Khuyến cáo quan lui về quê ở ẩn, phần đọc còn Dương Khuê tiếp tục ở lại làm hiểu, ghi quan. Nỗi đau của sự chia li chưa chú chủ đề, kịp thấu hết thì Nguyễn Khuyến những nét nhận được tin dữ, Dương Khuê qua đặc sắc về đời. Ông đã viết bài thơ “Khóc hình thức Dương Khuê” để giãi bày sự mong và nội dung nhớ những tháng ngày cũ và tình của bài thơ. cảm với người bạn tri kỉ của mình. 3. Ghi lại - Chủ đề: Tình cảm sâu nặng, chân những thành của nhà thơ Nguyễn Khuyến đánh giá, với người bạn tri kỉ của mình. cảm nhận của bản - Những nét đặc sắc về hình thức thân về bài nghệ thuật của bài thơ: GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 14
15. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 thơ và tác + Thể thơ thất ngôn bát cú với âm giả. hưởng buồn bã, da diết, nhớ thương. 4. Đọc một số bài + Ngôn ngữ giản dị, bình dân mà nghiên tinh tế, uyên bác. cứu, phân + Sử dụng các điển cố, điển tích tích tác một cách khéo léo, diễn tả sâu sắc phẩm, ghi nỗi niềm, cảm xúc của bản thân. chép những phát hiện + độc đáo, thú vị, - Những nét đặc sắc về nội dung: những lời + Nỗi đau xót của tác giả khi nghe bình hay về tin bạn mất. bài thơ và tác giả. + Nỗi nhớ về những tháng ngày đã gắn bó, đồng hành cùng nhau. 5. Tìm đọc những tác + Nỗi niềm, tâm sự của tác giả về phẩm viết tình bạn tri kỉ của mình. về tình bạn khác hoặc - Một số lời bình về tác phẩm: những câu + chuyện về tình bạn - Một số tác phẩm viết về tình bạn: đẹp trong lịch sử. + Bạn đến chơi nhà – Nguyễn Khuyến Bước 2: thực hiện NV Đã bấy lâu nay bác đến nhà HS thực hiện nhiệm theo hướng dẫn của GV hoàn thành Trẻ thời đi vắng, chợ thời xa. PHT số 1; GV quan sát việc ghi chép, hoàn thiện PHT Ao sâu nước cả khôn chài cá, của HS. Vườn rộng rào thưa, khó đuổi gà. Cải chửa ra cây, cà mới nụ, - GV lựa chọn và chiếu PHT của 1– 2 HS hoàn thiện tốt Bầu vừa rụng rốn, mướp đương các nội dung và yêu cầu chia sẻ trước lớp; HS khác theo hoa. GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 15
16. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 dõi, điều chỉnh, bổ sung thêm vào phần chuẩn bị của Đầu trò tiếp khách trầu không có, mình. Bác đến chơi đây ta với ta. Bước 3: Báo cáo kết quả hoạt động, thảo luận + Nước lụt hỏi thăm bạn – Nguyễn - GV mời đại diện 1 HS của mỗi nhóm trình bày kết Khuyến quả. Ai lên nhắn hỏi bác Châu Cầu, - GV yêu cầu các HS khác lắng nghe, nhận xét, đặt câu Lụt lội năm nay bác ở đâu? hỏi (nếu có). Mấy ổ lợn con rày lớn, bé? Bước 4: Đánh giá kết quả thực hiện nhiệm vụ học Vài gian nếp cái ngập nông, sâu? tập Phân thua suy tính càng thêm thiệt, Tuổi cả chơi bời hoạ sống lâu. - GV nhận xét, khen ngợi kết quả thực hiện nhiệm vụ Em cũng chẳng no mà chẳng đói, của HS; lưu ý HS về tầm quan trọng của bước chuẩn bị Thung thăng chiếc lá, rượu lưng trong quá trình viết bài văn phân tích một tác phẩm thơ. bầu. Ví dụ: + Quê hương và tình bạn – Dương + Bước chuẩn bị chính là khâu chuẩn bị “nguyên liệu” Lâm cho bài viết. Nước non nghĩa nặng lời son sắt + Nội dung chuẩn bị càng chi tiết, tỉ mỉ, kĩ lưỡng, phân loại, sắp xếp càng khoa học, logic chất lượng thì quá Bè bạn tình thâm ý đậm đà trình tiếp theo càng hiệu quả, thuận lợi và dễ dàng. Rượu một bầu, thơ trăng một túi, Bước chuẩn bị là đầu vào (input) và bài viết chính là đầu ra (output) của quá trình đọc – viết. Cùng vui xướng họa để ngâm nga. * HĐ2: Tìm ý và lập dàn ý + Hoàng Hạc lâu tống Mạnh Hạo Nhiên chi Quảng Lăng – Lí Bạch - GV yêu cầu HS làm việc cá nhân, dựa vào các nội dung đã tổng hợp được từ phần chuẩn bị, thực hành tìm ý và Cố nhân tây từ Hoàng Hạc lâu, lập dàn ý vào PHT số 2. Yên hoa tam nguyệt há Dương Châu. Cô phàm viễn ảnh bích không tận, Duy kiến Trường Giang thiên tế lưu. + Bồi giang phiếm chu tống Vi Ban quy kinh, đắc sơn tự - Đỗ Phủ GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 16
17. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 Truy tiễn đồng chu nhật, Thương xuân nhất thuỷ gian. Phiêu linh vi khách cửu, Suy lão tiện quân hoàn. Hoa viễn trùng trùng thụ, Vân khinh xứ xứ san. Thiên nhai cố nhân thiểu, Cánh ích mấn mao ban. b. Bước 2: Tìm ý và lập dàn ý PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Lập dàn ý phân tích bài thơ “Khóc Dương Khuê” – Nguyễn Khuyến Nội dung Yêu cầu Phân Dẫn chứng Liên hệ, mở rộng tích Mở - Dẫn dắt giới thiệu bài thơ (vận bài dụng cách mở bài trực tiếp, gián tiếp) - Giới thiệu tên tác giả, tên tác phẩm - Cảm nhận chung về đặc sắc của bài thơ. Thân - Nêu hoàn cảnh ra đời của bài bài thơ/sự kiện khơi nguồn cảm xúc cho tác giả viết bài thơ - Nêu chủ đề của bài thơ - Phân tích những nét đặc sắc về hình thức nghệ thuật để làm nổi bật chủ đề bài thơ: + Phần 1 (2 dòng đầu) GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 17
18. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 + Phần 2 (dòng 3 – 22) + Phần 3 (dòng 23 – hết) - Đánh giá chung về đặc sắc nghệ thuật và nội dung chủ đề của bài thơ - So sánh với các tác phẩm khác viết về cùng đề tài, chủ đề Kết - Khẳng định lại giá trị của bài bài thơ. - Tác động của bài thơ với cá nhân. - HS thực hiện nhiệm vụ theo hướng dẫn của GV. - GV gọi 1 – 2 HS chiếu và trình bày dàn ý; tổ chức cho cả lớp nhận xét, góp ý, bổ sung cho dàn ý của bạn. - GV nhận xét, tổng hợp ý kiến, đưa ra những định hướng và gợi ý hoàn thiện dàn ý của HS. * Dự kiến sản phẩm: PHIẾU HỌC TẬP SỐ 2 Lập dàn ý phân tích bài thơ “Khóc Dương Khuê” – Nguyễn Khuyến Nội dung Yêu cầu Dẫn Phân tích Liên hệ, mở rộng chứng Mở - Dẫn dắt Đề tài tình bạn trong cuộc sống và trong văn chương. bài - Giới thiệu tên tác - Tên tác giả: Nguyễn Khuyến giả, tên tác phẩm. - Tên bài thơ: Khóc Dương Khuê GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 18
19. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 - Cảm nhận chung Bài thơ đã phát huy thế mạnh của thể thơ song thất lục bát, về của bài thơ. kết hợp hài hòa giữa yếu tố tự sự với trữ tình, biểu cảm đã diễn tả tình cảm sâu nặng, chân thành của tác giả với người bạn tri kỉ của mình. Thâ - Hoàn cảnh/sự việc - Nguyễn Khuyến và Dương Khuê vốn là những người bạn n bài khơi nguồn thân thiết, gắn bó với nhau từ thuở mới bước vào trường thi Hương. Họ đã cùng nhau dùi mài kinh sử, thưởng ngoạn vẻ đẹp của thiên nhiên cuộc sống, cùng nhau chia sẻ những buồn vui, thăng trầm trong suốt quãng đời làm sĩ tử và làm quan. - Sau khi Nguyễn Khuyến cáo quan lui về quê ở ẩn, còn Dương Khuê tiếp tục ở lại làm quan. Nỗi đau của sự chia li chưa kịp thấu hết thì Nguyễn Khuyến nhận được tin dữ, Dương Khuê qua đời. Ông đã viết bài thơ “Khóc Dương Khuê” để giãi bày sự mong nhớ những tháng ngày cũ và tình cảm với người bạn tri kỉ của mình. - Nêu chủ đề của Qua bài thơ, tác giả đã giãi bày nỗi đau đớn, xót xa, mất mát bài thơ vô cùng khi nghe tin bạn mất, đồng thời là nỗi niềm mong nhớ những tháng ngày gắn bó xưa cũ và tình cảm chân thành, sâu nặng với người bạn tri kỉ của mình. - Phân tích những đặc sắc về hình thức nghệ thuật để làm nổi bật chủ đề bài thơ: + Phần 1 (2 câu Câu - Xưng hô, gọi tên: Bác đầu): Phân tích 1,2 Dương - tôi cách sử dụng từ ngữ, từ láy, nhịp - Từ “thôi” thơ trong hai câu - Biện pháp tu từ nói giảm, thơ đầu để thấy nói tránh được nỗi đau xót của tác giả khi nghe - Nhịp thơ ngắt đột ngột tin bạn mất trong câu 1 2/1/3 GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 19
20. Kế hoạch bài dạy Ngữ Văn 9 Kì 1 Năm học: 2024 - 2025 - Nhịp thơ 4/4 với các từ láy man mác, ngậm ngùi và âm tiết mở - + Phần 2 (20 câu Câu 3 - Giọng thơ tự sự, thủ thỉ, - So sánh với 2 tiếp): Phân tích biện – câu tâm tình nói với người bạn bài thơ của pháp tu từ điệp ngữ, 22 phương xa mà như ở gần, Nguyễn Khuyến liệt kê, sử dụng kết như tự nói với chính mình hợp ngôn bình dân - So sánh với bài với ngôn ngữ bác - Nỗi nhớ chia làm 3 giai thơ của Dương học để nhớ lại đoạn: thuở hàn vi, đọc sách Lâm những kỉ niệm tình khi đỗ đạt làm quan bạn suốt những cuộc gặp gỡ 3 năm trước năm tháng gắn bó - Biện pháp tu từ điệp ngữ: cùng nhau cũng có lúc, có khi, điệp cấu trúc, - Biện pháp tu từ liệt kê: chơi nơi dặm khách, từng gác cheo leo, thú vui con hát, rượu ngon cùng nhắp, chén quỳnh tương ăm ắp bầu xuân, bàn soạn câu văn, buổi dương cửu cùng nhau hoạn nạn, trước ba năm gặp một lần, - Câu cảm thán, phép lặp “thôi” trong câu: “Biết thôi, thôi thế thì thôi mới là!” - + Phần 3 (16 câu Câu 23 - Biện pháp tu từ nói giảm, cuối): Phân tích – câu nói tránh: về, lên tiên, chẳng giọng thơ, từ ngữ, 38 ở hình ảnh, cách nói GV: Lưu Nha Chang - Trường THCS Nguyễn Chuyên Mỹ - An Lão 20